فراموشی معضل فلسطین در مسیر بهبود روابط اعراب و اسرائیل
کشوری مانند عربستان سعودی و رژیم اسرائیل رسما روابط دیپلماتیک ندارد و حتی سعودی ها اسرائیل را به عنوان یک دولت و کشور نیز شناسایی نکرده اند. اما با همه این ها شواهد و قراینی وجود دارد که روابط کشور عربستان سعودی و سایر کشورهای عرب سنی با رژیم اسرائیل نه تنها در حال بهبودی است بلکه میرود تا از پس چندین سال روابط پنهانی و غیر علنی به خاطر ترس و هراسی که از ایران در بین این کشورها وجود دارد تبدیل به یک روابط کاملا دوستانه علنی شود. روابط دوستانه و بهتری که میان این کشورها با رژیم اسرائیل بر قرار میشود میتواند تاثیرات اساسی برای ساختار قدرت در خاورمیانه آشوب زده داشته باشد و همچنین مسئله فلسطین را به یک موضوع آزار دهنده اما فراموش شده تبدیل سازد.
یکی از این شواهد مبتنی بر بهبود روابط اعراب و اسرائیل را باید در بازدید یک هیئت نمایندگی عربستان سعودی در ماه گذشته میلادی به رهبری و هدایت ژنرال بازنشسته سعودی «انور اشکی» دانست که طی این دیدار، ملاقات هایی با «دور گلد» یکی از مقامات ارشد وزارت امور خارجه رژیم اسرائیل نیز صورت گرفت. این دیدار از آن روی حائز اهمیت است که شاید برای اولین بار به عنوان یک دیدار و ملاقات علنی، در مورد آن اطلاع رسانی شد. این در حالی است که هم اشکی و هم گلد از سال ۲۰۱۴ مشغول برقراری تعامل به شکل پنهانی بوده اند و تنها در سال گذشته طی مراسمی در واشنگتن برای اولین بار در کنار یکدیگر ظاهر شدند.
دولت های عرب و اسرائیل برای آخرین بار در سال ۱۹۷۳ وارد یک جنگ تمام عیار با یکدیگر شدند. اکنون بعد از چند دهه روابط خصمانه بنیامین نتانیاهو نخست وزیر رژیم اسرائیل در پی ایجاد تعامل و ارتباط با دشمنان سابق این رژیم است. در عین بن سلمان پادشاه عربستان سعودی و همچنین ولیعهد وی محمد بن سلمان حال از زمان رسیدن به قدرت در ۱۸ ماه قبل نشان داده اند که طرفدار رفتارهای پر ریسک و خطر در سیاست خارجی هستند.
از سوی دیگر اسرائیل و عربستان سعودی دلایلی نیز برای همکاری و مساعدت با یکدیگر دارند. از جمله این ها هراس و انزجار مشترکی است که از ایران به عنوان یک دولت قدرتمند شیعه در منطقه خاورمیانه دارند. هر این کشورها در مورد بی ثباتی در منطقه هراسناک هستند و همچنین هر دو در مورد سیاست های ایالات متحده آمریکا در تعامل و توافق با ایران بر سر مسئله انرژی هسته ای و همچنین سیاست های آمریکا در خاورمیانه ناراحت و نا خرسند هستند. از سویی در برهه های زمانی خاص عربستان و اسرائیل همکاری های پنهانی اطلاعاتی و امنیتی نیز با یکدیگر داشته اند.
در حالی که یک جنبش بین المللی مخالف رژیم اسرائیل به دلیل رفتارهای غیر انسانی این رژیم با فلسطینیان در پی منزوی کردن آن است، اکنون نتانیاهو در پی خروج از این انزوای احتمالی با افزایش تعداد کشورهایی که رژیم اسرائیل را مشروع قلمداد کنند و همچنین به دنبال افزایش ظرفیت توسعه اقتصادی این رژیم با برخورداری از ظرفیت تجارت با کشورهای عرب منطقه خاورمیانه است. در همین راستا است که اخیرا اسرائیل اقدام به بهبود روابط خود با کشور ترکیه و همچنین بهبود و تقویت همکاری با کشورهای قاره آفریقا کرده است.
در اغلبل موارد بسیار دشوار میتوان دریافت که خاندان سلطنتی و پادشاهی عربستان سعودی چگونه و از زبان چه کسی دقیقا سخن میگوید و بر همین اساس است که برخی از تحلیلگران دیدار ژنرال اشکی با مقامات رژیم اسرائیل را موضوع چندان جدی تلقی نکرده اند. اما دیدار وی از اسرائیل و همچنین ملاقاتش با تعدادی از اعضای پارلمان رژیم اسرائیل نشان دهنده رویکرد جدید این خاندان به آزمون یک نکته مهم است: این که افکار عمومی در عربستان و اسرائیل چه واکنشی در برابر ارتباط مستقیم و رو در روی این دو خواهند داشت. نکته مهم تر این است که اکنون خاندان پادشاهی عربستان سعودی اقدام به راه اندازی کمپینی رسانه ای در این کشور و ظاهرا برای آماده سازی افکار عمومی برای یک رابطه بهتر و دوستانه تر با رژیم اسرائیل کرده اند.
طی سالهای اخیر رژیم اسرائیل و عربستان سعودی البته رویارویی های مستقیمی در فضاهای آکادمیک و انجمن های مختلف داشته اند. به علاوه این رژیم اسرائیل کانالهای رسمی متعدد و مجزایی را برای ارتباط با عربستان سعودی و همچنین امارات متحده عربی راه اندازی کرده است و این کانالهای ارتباطی به عقیده تحلیلگران بسیار جدی و واقعی نیز هستند.
از آن طرف کشور مصر نیز به دنبال روابط گرم تری با رژیم اسرائیل است. تنها یک هفته قبل از سفر هیئت نمایندگی عربستان سعودی به اسرائیل، سامح شکری تبدیل به اولین وزیر خارجه مصر شد که طی ۹ سال گذشته از اسرائیل بازدید کرده است. هرچند این دو در سال ۱۹۷۹ اقدام به امضای یک معاهده صلح میان خود کردند اما روابط بین آنها هیچ گاه به حدی نرسید که مفاد این معاهده اجرایی شود. این رویه از زمان به دست گیری قدرت توسط عبدالفتاح السیسی در مصر و در سال ۲۰۱۴ تغییر کرده است و منجر به همکاری نزدیک تر با اسرائیل برای مبارزه با حماس در غزه و مبارزه با سایر گروه های مخالف دولت مصر در صحرای سینا شده است.
فلسطین غمزده فراموش شده
اما همه اینها برای فلسطینیان به چه معنی است؟ هر دو دیدار مصری ها و سعودی ها از اسرائیل به ظاهر برای بهبود شرایط صلح اسرائیل و فلسطین بوده است. فلسطینی که اکنون بیش از همه متکی به کشورهای سنی عرب منطقه برای صیانت از منافع خود شده است. برای مثال اشکی پیشنهاد احیای موضوع صلح اعراب و اسرائیل در سال ۲۰۰۲ را داده است. صلحی که موضوع عادی سازی روابط اسرائیل و کشورهای عضو اتحادیه عرب را به عنوان بخشی از معاهده صلح فلسطین و اسرائیل مطرح میکند.
اما علیرغم همه این ها نه اسرائیل و نه فلسطین تمایل چندانی برای ورود به یک مذاکرات صلح جدی از خود نشان نمیدهند. و بر همین اساس باید تردید جدی داشت که موضوع صلح اسرائیل و فلسطین در مرکز توجه کشورهای عربی باشد. به عبارت دیگر بنیامین نتانیاهو به وضوح علاقه خود را برای در اولویت قرار دادن بهبودی روابط با کشورهای عرب نشان داده است.
البته که صلح اسرائیل با کشورهای عرب همسایه خود و بهبود روابط با آنها فی نفسه مانعی برای صلح اسرائیل و فلسطین نخواهد بود. ماجرا آن است که در این روابط دوستانه و نزدیک این کشورها و اسرائیل به قدری از گرمای روابط خود مشعوف شوند که موضوع فلسطین برای همیشه از یاد آنها پاک شده و یا بدتر از آن این که در هزارتوی سیاست های این کشورها به عمد نادیده انگاشته شود.
نظر شما
