مینو خالقی منتخب مردم اصفهان در دهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی با رد صلاحیت جنجالی‌اش پس از انتخابات از راهیابی به مجلس دهم باز ماند؛ اما راه نیافتن او به مجلس، باعث تهیه و تصویب طرحی شد که خالقی را احتمالاً در مقایسه با حالتی که به مجلس راه می‌یافت، تأثیرگذارتر کرد.
طرح استفساریه قانون انتخابات مبنی بر امکان رد صلاحیت نماینده منتخب پس از انتخابات از سوی شورای نگهبان، چندی پیش به تصویب نمایندگان مردم در قوه مقننه رسید، البته شورای نگهبان با این استفساریه مخالفت کرد تا بار دیگر این طرح به مجلس برگردد؛ جایی که نمایندگان به جای ایجاد اصلاحات و تأمین نظر شورا بر مصوبه قبلی خود اصرار کردند تا اولین رویارویی جدی مجلس دهم با شورای نگهبان رقم بخورد.
اما پرسش مطرح در این میان، این است که آیا این مصوبه در صورت تأیید نهایی از سوی شورای نگهبان یا مجمع تشخیص مصلحت نظام، شامل حال «مینو خالقی» هم خواهد شد و او به مجلس راه خواهد یافت یا خیر؟ سؤالی که «علی مطهری» نائب رئیس مجلس و از طراحان طرح استفساریه به آن پاسخ مثبت داده است.
به باور مطهری استفسار قانون، قانون جدیدی نیست که عطف به ما سبق نشود. با این حال برخی دیگر از نمایندگان این موضوع را منتفی خوانده اند. خبرنگار «تابناک» جنبه حقوقی این مسأله را با دو حقوقدان، نعمت احمدی و دکتر علی اکبر گرجی در میان گذاشته است.
استفساریه، قطعاً شامل مینو خالقی می‌شود
نعمت احمدی حقوقدان و وکیل دادگستری بر این نظر است که این استفساریه در صورت تأیید به طور قطع عطف به ما سبق و لذا شامل مینو خالقی می شود. وی در این خصوص گفت: «تصویب قانون جدید عطف به ما سبق نمی شود؛ اما تفسیر قانون، قانون جدیدی نیست بلکه تفسیر قانون سابق است. درواقع وقتی قانون ابهام دارد، استفسار یا پرسیدن نظر مقنن است».
به گفته احمدی، استفساریه درست است اعتبار قانون را دارد، اما قانون جدیدی محسوب نمی شود که بگوییم از این به بعد اگر موردی بود، تابع این قانون باشد.
این حقوقدان تأکید کرد: «این مسأله بالاخره یک جایی باید خاتمه یابد. بالاخره یک جایی باید شورای نگهبان انتخابات را تمام شده تلقی کند. اگر قرار باشد شورای نگهبان در تمام مدت یک مسأله ای را انتخابات بداند، پس فرق بین «کاندیدا»، «منتخب» و «نماینده» چیست؟»
شورای نگهبان مصوبه را رد و مجمع آن را تأیید خواهد کرد
وی با بیان اختلاف پیش آمده بین شورای نگهبان و مجلس در پرونده خانم «مینو خالقی»، تصریح کرد: «اگر شورای نگهبان این تفسیر را تأیید کند یا نهایت کار به مجمع بکشد و تأیید شود، قطعا شامل حال خانم خالقی هم می شود».
احمدی در پاسخ به اینکه «آیا این مصوبه محدود کردن اختیارات شورای نگهبان نیست؟»، اظهار کرد: «شورای نگهبان برای خود اختیاراتی در نظر گرفته است و این کار نمایندگان، درواقع یک توضیحی به شورای نگهبان است که قانون همین قدر به شما اجازه داده است».
این وکیل دادگستری درخصوص اینکه سرنوشت این مصوبه در نهایت چه خواهد شد، گفت: «مطمئنم شورای نگهبان باز هم این را رد می کند و می رود مجمع. همه هم می دانند نظر مجمع موافق مجلس است. چون مجمع با نگاهی باز به انتخابات و سایر قضایا نگاه می کند که نگاه شورای نگهبان با مجمع متفاوت است».
عطف به ما سبق قانون در مواردی امکان‌پذیر است
یک حقوقدان و استاد دانشگاه اما در این خصوص استفساریه را به قطعیتی که نعمت احمدی شامل حال مینو خالقی می داند، نمی خواند. به نظر وی اینکه استفساریه عطف به ما سبق و شامل حال خالقی شود از سویی چندان مشکل حقوقی ندارد و در عین حال عادلانه تر و به صلاح تر است.
دکتر «علی اکبر گرجی» با بیان اینکه از منظر حقوقی اصل بر آن است که قوانین مصوب مجلس عطف به ما سبق نمی شود، یعنی قانون ناظر به آینده است، اظهار کرد: «منتهی هر قاعده کلی در عالم حقوق استثنائاتی می تواند داشته باشد که از سوی خود قانون گذار بر این قاعده وارد می شود. به عنوان مثال، وقتی قوانین کیفری دچار تغییر می شوند، معمولا گفته می شود، اگر قانون جدید به حال متهمان مساعدتر است، این قانون عطف به ما سبق شدنش اشکالی ندارد؛ چون با عدالت سازگارتر است. از منظر کلی تر هم اساسا در مباحثی که مرتبط با حق ها و آزادی های شهروندی است و تنبیهی را بر آن ها بار نمی کند و منافعی را هم عاید آن ها می کند، می گوییم که عادلانه تر است که از تأثیر قانون در گذشته هراسی نداشته باشیم. در این موضوع هم ما می توانیم مباحثی مانند عدالت و مردمسالاری را مطرح کنیم».
حل مورد مینو خالقی به صلاح نظام سیاسی است
این حقوقدان در ادامه اظهار کرد: «نکته دوم هم درمورد قوانین تفسیری است. برخی اعتقادشان بر آن است که قانون تفسیری اساسا قانون جدیدی نیست؛ یعنی در استفساریه ها امر و نهی جدید و حق و تکلیف جدیدی ایجاد نمی شود. به یک معنا قانون تفسیری را کاشف اراده پیشینی قانون گذار می دانند، یعنی از طریق آن مجلس بیان می کند که قانون گذار مثلا ۲۰ سال قبل قصد بیان چنین نکته ای را داشته است. بنابراین چون استفساریه قانون جدیدی نیست، می توان آن را معطوف به گذشته کرد. اما به هر حال اگر این موضوع از منظر عدالت و احترام به آرای عمومی و حساسیت مجلس نسبت به مطالبات عمومی نگریسته شود، در عطف به ما سبق شدن این مصوبه ایراد حقوقی قابل توجهی وجود ندارد».
وی افزود: «مضافا اینکه پرونده خانم خالقی یک پرونده ساده ای بود که متأسفانه طبق روال معمول برخی از دوستداران نظام این پرونده ساده را به یک معضل پیچیده عجیب و غریبی تبدیل کردند که هزینه هایی برای نظام داشت. به نظرم دوستداران نظام در چنین مواردی می توانند پدرانه تر و مصلحانه تر برخورد کنند تا این مسأله های کوچک با تدبیرهای نادرست به یک معضل تبدیل نشود».
گرجی تصریح کرد: «حال که نمایندگان مجلس با درایت و آینده نگری و دلسوزی این همت را کرده اند که این مشکل به گونه ای حل شود، به گمان من بهتر است این مشکل حل شود و بیش از این انرژی نظام سیاسی و مردم صرف این قضیه نشود. از آمدن خانم خالقی به مجلس مطمئنا نظام جمهوری اسلامی متضرر نخواهد شد».
نظر شما
