تحریم‌هایی که رفت و بدعهدی‌هایی که ماند

اولین گزارش کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در خصوص روند اجرای برجام که مشتمل بر بررسی عملکرد شش ماهه کلیه طرف‌های دخیل در جامعه اقدام مشترک است در جلسه علنی امروز مجلس قرائت شد.

این گزارش که از سوی سیدحسین نقوی حسینی سخنگوی کمیسیون امنیت ملی مجلس قرائت شد در ۶ بخش مشتمل بر مبانی و منابع گزارش، اجرای تعهدات جمهوری اسلامی ایران، اجرای تعهدات ۱+۵، وضعیت رفع تحریم ها، موارد نقض عهد و پیمان شکنی طرف آمریکایی و جمع بندی پیشنهادات است.

در بخش اجرای تعهدات جمهوری اسلامی این گزارش آمده است: کلیه تعهدات جمهوری اسلامی که می‌بایست پیش از اجرای برجام انجام می‌پذیرفت تا پس از راستی‌آزمایی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی امکان اجرای برجام فراهم شود، انجام و محقق گردیده است

در ادامه این بخش آمده است که در کنار اجرای تعهدات ایران که در برجام ذکر شده ایران توانسته است در بخش هسته‌ای امتیازهایی را حفط کند از جمله حفظ و فعال نگه‌داشتن کارخانه تولید آب سنگین اراک و امکان فروش آب سنگین تولیدی مازاد بر سقف تعیین شده در برجام در بازارهای جهانی؛ ادامه غنی‌سازی اورانیوم تا غنای ۶۷/۳ درصد و با محدودیت ذخیره‌سازی تا سقف ۳۰۰ کیلوگرم در سال؛ حل و فصل و خاتمه یافتن ابعاد احتمالی نظامی (PMD)؛   خاتمه بخشیدن به مفاد قطعنامه‌های شورای امنیت شامل هفت قطعنامه الزام‌آور شورای امنیت؛ لغو قطعنامه‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شامل ۱۲  قطعنامه و ۵ تصمیم آژانس بین‌المللی انرژی اتمی؛ لغو تحریم‌های ثانویه آمریکا در حوزه‌های فروش نفت به خریداران اروپایی و آسیایی –  تحریم‌های بانکی و مالی – تحریم‌های خدمات بیمه‌ای – تحریم‌های معاملات نفتی و پتروشیمی – تحریم‌های کشتیرانی و کشتی‌سازی و امور بندری، تحریم‌های تجارت فلزات گرانبها و نرم افزار و نیز بخش خودروسازی ایران؛  لغو تحریم‌های اتحادیه اروپایی؛  لغو تحریم اشخاص و نهادها؛ همکاری‌های هسته‌ای؛ صادرات در حوزه نفت و گاز؛ احیای حمل و نقل دریایی؛ مرتفع شدن مشکلات بیمه‌ای و بیمه اتکایی شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران؛ برقراری ارتباطات بانکی؛ رفع تحریم بخش قابل توجهی از وجوه مسدود شده.

بخش بعدی گزارش مربوط به بدعهدی آمریکا در اجرای تعهدات خود در برجام است. در این بخش آمده است:  دولت آمریکا بر پایة سیاست‌های خصمانه خود علیه جمهوری اسلامی ایران و توهّم تأثیر تحریم‌ها بر سیاست‌های اصولی نظام جمهوری اسلامی، تلاش دارد اجرای برجام موجب تضعیف تحریم‌های اولیه آمریکا نشود و به سبب اشراف سیستم مالی آمریکا بر سیستم مالی بین‌المللی، بانک‌های بزرگ جهانی هنوز به نگرانی از جرایم سنگین گذشتة سیستم کنترلی آمریکا، در نزدیک شدن و همکاری با ایران احتیاط می‌کنند.

بیمه‌های بین‌المللی دیگر موارد نقض تعهدات است که بر اساس این گزارش اگرچه بخشی از خطرات سنگین با وساطت اوفک پوشش داده شده است لکن هنوز این پوشش کامل و فراگیر نشده است.

این گزارش تصریح کرده است: آمریکا با اعمال محدودیت در تحریم‌های اولیه هنوز فضای نقل و انتقال پول و ارز را در درون سیستم دلار برای ایران باز نکرده و نقل و انتقالات ایران با مشکلات و موانع جدی روبه‌روست.

در ادامه این بخش به عدم همکاری طرف‌های مقابل در راستای اثربخشی رفع تحریم ها بر اساس برجام اشاره شده است. یکی از موارد این قسمت تحریم های بانکی و مالی است که درخصوص آن آمده است: بر اساس متن صریح برجام، نقل و انتقال آزادانه وجوه باید مجاز تلقی شود، اما به نظر می‌رسد عواملی نظیر جریمه‌های سنگینِ وضع شده علیه بانک‌های اروپایی به دلیل نقض تحریم‌ها و هم چنین طراحی فضای تردید و نگرانی با استفاده از تهدیدهایی نظیر محرومیت در دسترسی به نظام مالی و بانکی ایالات متحده، باعث شده که این بانک‌ها حتی برای تعاملات به ظاهر مجاز نیز تمایل به دریافت مجوز داشته باشند؛ لذا ضروری است که در گزارش‌های بعدی، وزارت امور خارجه چالش‌های پیش روی بانک‌های خارجی به منظور برقراری ارتباط با نظام بانکی ایران را با تأکید بر نقش مجوزها در تسهیل روابط بانکی به دقت تشریح کند.

این گزارش تاکید می کند: بانک‌های اروپایی به دلیل جریمه‌هایی که در گذشته به سبب نقض تحریم‌ها متحمل شده‌اند، بابت برقراری تعاملات بانکی با جمهوری اسلامی با تردیدهای جدی روبه‌رو هستند. بسیاری از بانک‌های اروپایی که جلسه‌ای با حضور وزیر امور خارجه آمریکا داشتند، تردید دارند که وزارت امور خارجه آمریکا بتواند رویکرد محتاطانه خود را در قبال ایران تغییر دهد. این بانک‌ها واهمه دارند که حتی اگر تضمین‌هایی از سوی خزانه‌داری آمریکا دریافت کنند، باز هم این احتمال وجود دارد که پیگیری‌های قانونی در آمریکا و مفسران قوانین آمریکا تفسیر متفاوت و شدیدتری را از قوانین ارائه دهند. در واقع دولت‌ها، بانک‌ها و سایر شرکت‌های خارجی از خزانه‌داری آمریکا تأییدیه مجوز کتبی می‌خواهند که در اصل، تضمین این مطلب باشد که از سوی دولت آمریکا تحریم یا تهدید نخواهند شد. امّا واشنگتن تمایل چندانی برای صدور چنین مجوزها و تأییدهایی ندارد. از طرف دیگر OFAC که متولی اصلی ارائه مجوز است نه تنها مجوزهای جامع و کاربردی صادر نمی‌کند، در مقام پاسخگویی به سؤال‌های مربوط به تحریم‌ها نیز مجمل پاسخ می‌دهد که در نهایت، تردید سؤال‌کننده هم چنان باقی می‌ماند و رغبتی به ارتباط مالی با ایران پیدا نمی‌کند.

بخش دیگر مربوط به  بیمه‌های بین‌المللی است که درخصوص آن آمده است: اگرچه بخشی از خطرات سنگین با وساطت اوفَک پوشش داده شده است، هنوز این پوشش کامل و فراگیر نشده است.

موارد نقض عهد و پیمان شکنی‌های آمریکا مورد دیگر این بخش است که  برخی از تحریم‌های جدید اعلامی و اعمالی آمریکا پس از اجرای برجام به این ترتیب عنوان شده است: ۱. تحریم یازده شخصیت حقیقی و حقوقی ایرانی در تاریخ ۲۷ دی ماه نود و چهار یعنی در روز دوم اجرایی شدن برجام؛ ۲. تصویب و اجرای قانون موسوم به ویزا که در دسامبر سال گذشته میلادی در کنگره آمریکا تصویب شد. ۳. دستبرد دو میلیارد دلاری آمریکایی‌ها به اموال ایران:

همچنین در این بخش به امضای تمدید وضعیت اضطراری علیه ایران توسط اوباما در تاریخ ۹ مارس ۲۰۱۶ (۱۹ /۱۲/ ۱۳۹۴)، تحریم‌های ایران به واسطه توانمندی دفاعی و بهانه های حقوق بشری تاکید شده است. 

این گزارش در پایان به جمع‌بندی و ارائه پیشنهاد پرداخته است. در این بخش با بیان اینکه انجام تعهدات جمهوری اسلامی ایران در برجام نشان‌دهنده اصول اسلامی حاکم بر رفتار نظام جمهوری اسلامی ایران در عرصه جهانی است و بر اساس همین اصل، تمام تعهدات خود را در اجرای برجام به طور کامل عملی ساخته است آمده است: از طرف دیگر، آمریکا به عنوان کشوری که در عرصه جهانی به بدعهدی، پیمان شکنی و پایبند نبودن به توافق‌ها شناخته شده و مشهور است، در آزمون اجرای برجام نیز چهره‌ای بسیار بدتر از گذشته در افکار عمومی ملت ایران از خود ترسیم کرد.

گزارش مذکور با اشاره به اینکه لغو تدریجی بعضی از تحریم‌ها و بازگشت صادرات نفت به میزان تقریبی قبل از تحریم از نقاط برجسته دیگر اجرای برجام است تاکید کرده است: در شرایط فعلی، چالش اصلی جمهوری اسلامی ایران با آمریکاست که با بدعهدی و پیمان‌شکنی و مانع تراشی‌های خصمانه از اجرای برجام جلوگیری می‌کند، لکن سرانجام ناگزیر خواهد شد که با توجه به مقاومت و پایمردی مردم انقلابی ایران اسلامی به تعهدات برجامی و بین‌المللی خویش عمل کند.

این گزارش در پایان تصریح کرده است: مجلس شورای اسلامی دولت جمهوری اسلامی ایران را ملزم می‌کند که در اجرای قاطع بندهای نُه گانه ماده واحده قانونی مصوب ۲۱ /۷/ ۱۳۹۴ موسوم به قانون "اقدام متناسب و متقابل دولت جمهوری اسلامی در اجرای برجام" صریح، شفاف و به‌موقع اقدام کند و به همراه گزارش‌های مرحله‌ای ۳ ماهه روند اجرای برجام، گزارش اقدامات متناسب و متقابل را به کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی ارسال نماید.