چگونه ترکیه بالاخره به خروج نیروهایش از عراق رضایت داد؟
برای نخستین بار از زمان تیره شدن روابط آنکارا و بغداد بر سر حضور نظامی غیر قانونی ترکیه در شمال عراق، بینالی ییلدیریم، نخست وزیر ترکیه برای سفری دو روزه وارد بغداد شده و با حیدر العبادی، همتای عراقی خود دیدار و گفت‌و‌گو کرد. اعلام خروج نیروهای ترکیه از عراق، مهم‌ترین دستاورد اعلام شده این دیدار به شمار می‌رود. از چند ماه پیش تاکنون، حضور ۵۰۰ نیروی نظامی ترکیه در پایگاه نظامی «بعشیقه» در شمال شرقی موصل، سبب تیره شدن روابط میان آنکارا و بغداد شده بود. دولت عراق ضمن درخواست خروج این نیرو‌ها از خاک کشورش، حضور آن‌ها را «نقض فاحش» حاکمیت عراق خوانده بود. این در حالی بود که دولت ترکیه ادعا می‌کرد نیروهایش به درخواست مقامات محلی (دولت خودمختار کردستان عراق) در منطقه مذکور حضور دارد.
اندکی پس از رسیدن ییلدریم به بغداد، فاروق قیماقچی، سفیر ترکیه در عراق در مطلبی در صفحه «توئیتر» خود نوشت: «ما امیدواریم این دیدار سبب گشوده شدن فصلی جدید در روابط ترکیه و عراق شود». ساعاتی بعد و پس از انجام دیدار ییلدریم با العبادی، نخست وزیر عراق اعلام کرد که دو طرف به توافقی در این زمینه دست یافته‌اند و این مسأله در مدت زمانی اندک حل و فصل خواهد شد. در مقابل، نخست وزیر ترکیه مدعی شد که حضور نیروهای نظامی کشورش، از روی رضایت و خرسندی انجام نگرفته، بلکه حاصل نیاز و ضرورت بوده است. وی گفت: «حاکمیت عراق برای ما بسیار مهم است. ما هرگز اجازه هیچ گونه تلاشی برای ضربه زدن به این حاکمیت را نمی‌دهیم و خود نیز درگیر چنین کاری نخواهیم شد».
افزون بر این در بیانیه مشترک سومین نشست شورای عالی همکاری راهبردی عراق و ترکیه، دو طرف بر ضرورت تحقق امنیت و ثبات متقابل و مقابله مشترک با تروریسم در چارچوب احترام به حاکمیت ملی یکدیگر تأکید کردند. طرفین عراقی و ترکیه‌ای تأکید کردند که پایگاه نظامی «بعشیقه» که محل استقرار تعدادی از نظامیان ترکیه است، پایگاه عراقی است. بر اساس این بیانیه، طرف عراقی بر موضع ثابت خود در قبال این پایگاه تأکید کرده و طرف ترکیه‌ای اقدامات لازم برای عقب نشینی نیروهای خود از این پایگاه را آغاز خواهد کرد. دو طرف همچنین بر اهمیت افزایش همکاری تجاری و اقتصادی بین دو کشور و آبادانی مناطق تخریب شده در جنگ با تروریسم و ایجاد تفاهم نامه‌های مشترک تأکید داشتند. افزون بر این، دو طرف بر ممنوعیت استفاده گروه‌های تروریستی از اراضی یکدیگر و حضور آن‌ها در خاک خود و اقدام به انجام هر گونه فعالیتی که امنیت ملی هر دو کشور را تهدید می‌کند، تأکید کردند.
گفتنی است، موضوع حضور نیروهای نظامی ترکیه در شمال عراق، به جنجال و مناقشه شدیدی میان دو طرف دامن زده بود. این امر به ویژه از آن جهت اهمیت یافت که از ۱۷ اکتبر، نیروهای دولتی و مردمی عراق عملیاتی گسترده برای بازپس گیری موصل از اشغال داعش آغاز کردند و در این میان، آنکارا نیز اصرار داشت نیروهایش باید در این عملیات مشارکت کنند؛ امری که با مخالفت شدید بغداد روبه رو شد. در ادامه این روند، موضوع حضور نظامی ترکیه، به شکل گیری یک جدال رسانه‌ای و علنی میان رئیس جمهور ترکیه و نخست وزیر عراق منجر شد. در یک مقطع، رجب طیب اردوغان ضمن یک سخنرانی، از حیدر العبادی خواست «حد خود را بداند» و افزود: «تو در سطح من نیستی. جایگاه تو با من برابر نیست. تو ویژگی‌های من را نداری». در واکنش به این موضوع، العبادی استفاده اردوغان از نرم افزار پیام رسان ویدئویی را در جریان کودتای اخیر در ترکیه مورد تمسخر قرار داد.
اندکی بعد، یک دادگاه در عراق حکم دستگیری اثیل النجیفی، فرماندار پیشین نینوا (استانی که موصل در آن قرار دارد) را صادر کرد. وی به تسهیل ورود نظامیان ترکیه متهم شده بود. این امر به ویژه از آن جهت اهمیت یافت که نیروهای ترکیه پس از ورود به بعشیقه، تمرکز خود را بر آموزش نیروهای وفادار به النجیفی و همچنین نیروهای کرد منطقه خودمختار کردستان عراق قرار دادند. به هر ترتیب، اگر بخواهیم نتایج سفر نخست وزیر ترکیه به عراق را دست کم از منظر موضع گیری‌های مطرح شده مورد بررسی قرار دهیم، می‌توان آن را گامی به پیش در مسیر حل اختلافات جدی و مهم موجود میان دو کشور ارزیابی کرد. با این حال، معنای دقیق و واقعی این موضوع، تنها با قرار دادن آن در متن مجموعه اقدامات اخیر ترکیه در سطح منطقه قابل ارزیابی است.
در این راستا، باید توجه داشت که همزمان با آغاز روند عادی سازی روابط با عراق، در سوریه نیز دولت ترکیه رویکرد جدیدی را استارت زده که مشخصه آن، همکاری گسترده‌تر با روسیه و فاصله گرفتن از برخی مواضع و رویکردهای پیشین است؛ بنابراین، می‌توان این گمانه را مطرح کرد که آنکارا با توجه به شکست طرح‌های چند ساله‌اش در منطقه، درصدد است با ارزیابی مجدد از اولویت‌ها و روابط منطقه‌ای خود، نسبت به بسط مجدد نفوذ از روش‌های دیگر اقدام کند.
گفتنی است بینالی ییلدیریم شب گذشته پس از گفت‌و‌گو با مقامات بغداد راهی اربیل شد و صبح امروز نیز در دفتر نیچروان بارزانی نخست وزیر کردستان عراق، با وی دیدار کرد. وزرای اقتصاد، انرژی، گمرک و تجارت، آموزش و دفاع، نخست‌وزیر ترکیه را در این دیدار همراهی می‌کردند. به نوشته پایگاه خبری رووداو، مهم‌ترین توافقات بین العبادی و ایلدیریم که روز گذشته اعلام شد، به منطقه کردستان مربوط می‌شود؛ مسائلی چون مبارزه با تروریسم، خروج نیروهای ترکیه از بعشیقه، اخراج پ.ک.ک از سنجار و تعطیلی مدارس فتح الله گولن از مهم‌ترین موضوعات هستند که دو طرف در این دیدار درباره آن‌ها بحث و گفت‌و‌گو خواهند کرد. وی پس از گفت‌و‌گوی صبح امروز خود با نیچروان بارزانی، به دیدار مسعود بارزانی، رئیس اقلیم خودمختار کردستان عراق رفت و با وی به گفت‌و‌گو نشست، هنوز از محتوای گفت‌و‌گو‌ها خبری منتشر نشده است.
نظر شما
