سفر رئیس‌جمهور ترکیه به روسیه برای احیای روابط با مسکو
رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، به روسیه سفر کرده تا ضمن دیدار با ولادیمیر پوتین، همتای روس خود، درباره طیفی از موضوعات دوجانبه و منطقه‌ای با وی به گفت‌و‌گو بپردازد. در این میان، تحلیلگران انتظار دارند که موضوع سوریه و بحث درباره اختلافات دو کشور درباره این موضوع، یکی از محورهای اصلی دیدار دو رئیس‌جمهور را در سنت‌پترزبورگ به خود اختصاص دهد. به عقیده «نیویورک تایمز»، در حالی که اردوغان از مدت‌ها پیش اصرار داشته که بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه باید از قدرت کنار زده شود، موفقیت‌های روسیه در عرصه میدانی که با همراهی ایران حاصل شده، ممکن است سبب تغییر این نگرش شده باشد. از سوی دیگر، سفر اردوغان به روسیه به عنوان نخستین سفر خارجی وی پس از کودتای نافرجام اخیر در کشور، جنبه‌ای نمادین نیز دارد؛ زیرا کودتای اخیر سبب بروز تنش‌هایی در روابط ترکیه با ایالات متحده و اتحادیه اروپا شده است. اردوغان پیش از این سفر، پوتین را «دوست من، ولادیمیر» خطاب کرد.
در حقیقت، پس از کودتای اخیر، این حس در ترکیه در حال رشد است که متحدان غربی آنکارا، در آزمون همراهی و وفاداری شکست خورده‌اند. مقامات ترکیه از اینکه دولت‌های غربی اقدامات اردوغان در راستای تصفیه هزاران تن از افسران ارتش، کارکنان بخش عمومی و روزنامه‌نگاران را اقداماتی در راستای تحکیم اقتدارگرایی می‌دانند، آزرده‌خاطر و خشمگین هستند. از سوی دیگر، با توجه به اینکه آمریکا هیچ نشانه‌ای مبنی بر احتمال استرداد فتح‌الله گولن، فردی که به برنامه‌ریزی کودتای اخیر متهم شده، به آنکارا از خود نشان نمی‌دهد، جوی ضدآمریکایی نیز در ترکیه شکل گرفته است. علاوه بر این، یک جنبه دیگر اهمیت دیدار امروز، آن است که تا همین اواخر، روابط میان مسکو و آنکارا به شدت تیره بود و رسانه‌ها و مقامات ارشد دو کشور، به صورت بی‌وقفه مشغول حملات لفظی علیه یکدیگر بودند.
با این وجود، کرملین ثابت کرده که از هر فرصتی برای ایجاد شکاف در میان اعضای سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) استفاده می‌کند و بر همین اساس، از زمان وقوع کودتا، از دولت اردوغان حمایت کرده است. این در شرایطی است که روابط خود روسیه با غرب نیز در پی بروز بحران اوکراین در سال ۲۰۱۴ تیره شده و تاکنون نیز بهبود نیافته است. به همین دلیل، می‌توان گفت یکی از اهداف هر دو رئیس‌جمهور از دیدار امروز، آن است که به غربی‌ها نشان دهند دوستان دیگری نیز دارند. ولادیمیر فرولوف، تحلیلگر روس، در این زمینه می‌گوید: «هر دو می‌خواند به دیگر شرکایشان نشان دهند که منزوی نیستند، گزینه‌هایی دیگری نیز دارند و می‌توانند با شرکای غیرغربی به تعامل بپردازند».
اما در حال حاضر، یکی از اهداف دو رئیس‌جمهور، توسعه روابط اقتصادی نیز هست که هم‌اکنون حجمی بالغ بر ۳۰ میلیارد دلار دارد و پیش از این (پیش از تیره شدن روابط در نوامبر سال گذشته) دو طرف وعده داده بودند آن را تا سال ۲۰۲۰ به ۱۰۰ میلیارد دلار افزایش دهند. در پی تیرگی روابط دو کشور، روسیه اقدام به وضع تحریم‌های اقتصادی علیه ترکیه کرده و قراردادهای کلان ساخت و ساز که در اختیار شرکت‌های ترکیه‌ای قرار داشت را لغو کرد. توقف پروازهای چارتر، توقف ورود میلیون‌ها گردشگر روس به ترکیه و اقداماتی از این دست، دیگر تأثیراتی بود که تنش در روابط دو کشور، به دنبال داشت. در مقابل، دو پروژه مهم بخش انرژی در ترکیه نیز که روسیه در پی دستیابی به آن‌ها بود، یعنی ساخت یک نیروگاه هسته‌ای و نیز یک خط لوله مهم گاز، متوقف شد.
گفتنی است حتی پیش از کودتای نافرجام اخیر نیز اردوغان منزوی شدن خود را حس کرده و به همین دلیل، در پی بهبود روابط با روسیه و همچنین رژیم اسرائیل برآمده بود. در همین راستا، وی با ارسال نامه‌ای برای ولادیمیر پوتین، بابت سرنگونی جنگنده سوخوی روسی در سوریه (اقدامی که توسط نیروی هوایی ترکیه انجام گرفت و سبب تیرگی روابط دو کشور شد) از وی عذرخواهی کرد. به هر حال، در جریان روند اخیر، پیوندهای اقتصادی دو کشور احیا شده و نیر دو طرف برای ازسرگیری توافقات نظامی و همکاری‌های ضد تروریستی به تفاهم رسیده‌اند. اما تردیدی نیست که کودتا، سبب تسریع این روند شد. بلافاصله پس از وقوع کودتا، پوتین با اردوغان اعلام همبستگی کرد. مولود چاووش‌اوغلو، وزیر خارجه ترکیه، اخیراً در این زمینه گفت: «ما بر خلاف دیگر کشورها، از روسیه حمایتی غیرمشروط دریافت کردیم».
اما از این جنبه‌های نمادین گذشته، هر دو طرف در زمینه تلاش برای کاهش تنش‌ها در سوریه، دارای منفعت مشترک هستند. فرولوف می‌گوید: «اساسی‌ترین بحثی که آن‌ها (پوتین و اردوغان) می‌توانند به آن بپردازند، موضوع سوریه است؛ با این هدف که راه‌حلی سیاسی که دربرگیرنده منافع هر دو کشور باشد، حاصل شود». در این راستا، هریک از دو کشور ممکن است اقداماتی انجام دهند. اردوغان احتمالاً از روسیه خواهند خواست که حمایت خود از کردهای سوریه و نیز انجام عملیات بمباران در مناطق مرزی سوریه با ترکیه را کاهش دهد. روسیه هم‌اکنون نیز در موضوع ضرورت حضور یک هیئت مستقل کردی در مذاکرات صلح سوریه، کوتاه آمده است. در مقابل، مسکو نیز خواستار آن است که ترکیه با افزایش کنترل بر مرزهای خود، جلوی جریان انتقال تروریست‌ها و همچنین تسلیحات به داخل سوریه را بگیرد.
بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که بخش عمده مشکلات کنونی ترکیه، ناشی از سیاستی نادرستی است که این کشور تاکنون در سوریه در پیش گرفته است. جریان یافتن سیل آوارگان به سوی ترکیه، انجام حملاتی در این کشور توسط داعش و همچنین افزایش درگیری با نیروهای کرد، همگی از مسائلی است که در پی بحران سوریه، گریبانگیر ترکیه شده و فشار ناشی از آن‌ها، اینک دولت اردوغان را به بازنگری دستکم بخشی از سیاست‌هایش واداشته است. سولی اوزِل، تحلیلگر ترکیه‌ای و استاد دانشگاه «قادر خاص» استانبول، در این زمینه می‌گوید: «اگر ترکیه شروع به بازنگری در مواضع گذشته خود نسبت به سوریه کند، یک مسئله مهم از میان خواهد رفت». این امر ممکن است یکی از نتایج دیدار امروز پوتین و اردوغان باشد.
نظر شما
