فیدل کاسترو، رهبر انقلاب کوبا، در ۹۰ سالگی درگذشت
صبح امروز به وقت تهران، تلویزیون دولتی کوبا از مرگ فیدل کاسترو، رهبر انقلاب کوبا در سن ۹۰ سالگی خبر داد. کاسترو از سال ۱۹۵۹ تا ۲۰۰۶ در این کشور کوچک کارائیب در راس قدرت بود و با مواضع ضدآمریکایی خود به یکی از جنجالی‌ترین رهبران جهان تبدیل شد. رائول کاسترو، رئیس جمهور کوبا و برادر فیدل در تلویزیون دولتی این کشور اعلام کرد که فیدل کاسترو در آخرین ساعات جمعه شب (۲۵ نوامبر/ ۵ آذر) در هاوانا درگذشته است. کاسترو هنگام مرگ ۹۰ سال داشت و نزدیک به ۵۰ سال به صورت فردی بر کشور کوچک کوبا حکومت کرد. اکنون پس از مرگ فیدل کاسترو که به نوعی مخالف ده‌ها ساله استعمار آمریکا به شمار می‌رفت، سوال مهم و اساسی، سرنوشت سیاسی هاواناست که چندین سال است در برابر تحریم‌های ایالات متحده مقاومت کرده است.
فیدل کاسترو حدود پنجاه سال در قدرت بود. با وجود اینکه بعد از فروپاشی نظام‌های کمونیستی در اتحاد شوروی و بلوک شرق، کوبا با دشواری‌های اقتصادی زیادی روبرو بود، اما کاسترو طوری عمل کرد که همواره کنترل این جزیره دریای کارائیب را در دست داشته باشد. «بی بی سی» در گزارش خود درباره زندگی کاسترو چنین می‌نویسد: ریش، سیگار، لباس نظامی سبز زیتونی. این‌ها تصاویر ماندگار اواخر قرن بیستم هستند. این‌ها علائم مشخصه فردی هستند که در میان رهبران کمونیست جهان طولانی‌ترین حکومت را داشته است. مردی که اولین حکومت مارکسیست- لنینیستی جهان را در نیمکره غربی و درست در مجاورت آمریکایی‌ها برقرار کرد و بیشتر از همه رهبران اتحاد شوروی - که حامیان اصلی او بودند - بر سر کار ماند.
پدر فیدل کاسترو مزرعه‌دار نیشکر ثروتمندی بود؛ ولی او به همه این‌ها پشت کرد و برای سرنگونی حکومت فلوخنسیو باتیستا نقشه کشید. در سال ۱۹۵۳ بخاطر نقشش در یک کودتای نافرجام به زندان افتاد. بعد از آزادی از زندان به مکزیک رفت و سپس به همراه حدود صد نفر از یارانش با قایق به کوبا بازگشت. بیشتر آن‌ها به محض پهلو گرفتن قایق دستگیر و یا کشته شدند. فقط حدود ده نفر از آن‌ها موفق به فرار شدند و به تپه‌ها پناه بردند تا یکی از موفق‌ترین مبارزات چریکی تاریخ را آغاز کنند. کمتر از دو سال بعد، و پس از شکست و فرار باتیستا، او و یاران پیروزمندش به سوی هاوانا سرازیر شدند. کاسترو در ابتدا کمونیست بودن خود را رد می‌کرد و می‌گفت «عقاید ما کمونیستی یا مارکسیستی نیست. اساس فلسفه سیاسی ما بر دموکراسی غیر مستقیم و عدالت اجتماعی در اقتصادی است که به خوبی برنامه ریزی شده است».
وقتی به مرور زمان کاسترو برنامه‌های کمونیستی در پیش گرفت و به بلوک شرق پیوست، بعضی از یاران لیبرال او این کار را خیانت دانستند. پس از آنکه دولت کاسترو اموال و دارایی‌های آمریکایی‌ها در کوبا را مصادره کرد، روابط با آمریکا از قبل هم بد‌تر شد، و در آوریل ۱۹۶۱ آمریکا از اقدامی فاجعه بار پشتیبانی کرد که در آن، جمعی از تبعیدیان کوبایی قصد داشتند به کشورشان حمله کنند. واقعه «خلیج خوک‌ها» به ابزار تبلیغاتی کاسترو بدل شد. بعد از آن در اکتبر ۱۹۶۲ کوبا به مرکز بحرانی تبدیل شد که جهان را بیشتر از هر زمان دیگری در آستانه جنگ اتمی قرار داد. جان اف کندی، رئیس جمهور وقت آمریکا به جهانیان اعلام کرد که هواپیماهای جاسوسی این کشور از چیزی عکس گرفته‌اند که بنظر می‌رسد پایگاه‌های موشک‌های اتمی اتحاد شوروی در کوبا باشد. در روزهای پر تنش بعد از آن، اول مسکو بود که عقب نشست و موشک‌هایش را از کوبا خارج کرد، و در ازای آن، آمریکا پنهانی قول داد سلاح‌هایش را از ترکیه بیرون ببرد. ولی کاسترو همچنان به سرکشی خود ادامه داد و به نحو بی‌سابقه‌ای آمریکا را از خود عصبانی کرد.
فیدل کاسترو از مجامع بین‌المللی مانند سازمان ملل برای طرح مطالبات کشورهای جهان سوم استفاده کرد. او یکی از رهبران اصلی جنبش عدم تعهد نیز بود. البته کوبا در دوران کاسترو بی‌طرف نبود و برای مثال سربازان کوبایی را برای حمایت از جنبش‌های چریکی در آفریقا اعزام کرد. ولی در نهایت مهم‌ترین چالش برای او نه از جانب سازمان سیا، که در واقع از فروپاشی بزرگ‌ترین حامیش، یعنی اتحاد شوروی ایجاد شد. با قطع کمک‌های مالی کوبا که کماکان زیر تحریم‌های ایالات متحده قرار داشت، اقتصاد این کشور رو به ویرانی رفت. در سال ۱۹۹۹، در چهلمین سالگرد انقلاب کوبا، کاسترو هنوز برای مخاطبینش از پلیدی‌های نظام سرمایه‌داری می‌گفت. در سال‌های اخیر پیوند‌ها با ونزوئلای نفت خیز و رهبر پیشین آن هوگو چاوز - که کاسترو را الهام بخش مبارزه با آمریکا می‌دانست - تقویت شد و این امر تا جای خالی کمک‌های اتحاد شوروی را پر کرد. ولی در اواسط سال ۲۰۰۶ کاسترو در حالی بسیار ضعیف به نظر می‌رسید، مجبور شد قدرت را به برادرش رائول واگذار کند، و خودش تحت یک عمل جراحی قرار گرفت و بعد از آن هیچ‌گاه حالش به طور کامل خوب نشد. در فوریه ۲۰۰۸ او بالاخره از ریاست‌جمهوری کناره گیری کرد و رائول جانشین او شد. برای اکثر کوبایی‌ها او در یک کلمه «فیدل» بود. یادگار او برایشان خدمات درمانی رایگان و نظام آموزشی بود باعث شد نرخ باسوادی به حد بسیار بالایی برسد.
در پی آغاز روند عادی‌سازی روابط آمریکا و کوبا، یک بار دیگر حضور فیدل و ایده‌های او در عرصه سیاسی کوبا آشکار شد. فیدل کاسترو حضور اوباما در هاوانا را در ادامه اثر یک دومینوی سیاسی می‌دید که قرار بود چپ‌ها را کنار بزند. از این رو فیدل پس از ۱۷ سال غیبت، در سال ۲۰۱۴ در کنگره حزب کوبا حاضر شد تا آخرین توصیه‌های انقلابی خود را گوش زد کند. او برای این سخنرانی تاریخ ۱۹ آوریل را برگزید که مصادف با پنجاه و پنجمین سال شکست آمریکا در خلیج خوک‌ها بود. فیدل کاسترو اعلام کرد «ایده‌های کمونیستی کوبا در این سیاره پایدار خواهد ماند و دستاورد‌هایشان ادامه پیدا می‌کند».
نظر شما
