شکار «خلیفه»!

با گذشت پنج روز از آغاز حملات جنگنده‌های روس در سوریه، گمانه‌زنی‌هایی که تا همین یک هفته پیش بر «امکان» افزایش حضور و نفوذ مسکو در سوریه متمرکز بود، اکنون به گستره، اهداف و پیامدهای این حضور و نفوذ معطوف شده است. در این میان و در شرایطی که دولتمردان روس صراحتاً هدف خود را حمایت از ارتش سوریه در مقابل تروریست‌ها اعلام کرده و تأکید دارند که تا زمان دستیابی به اهداف، به عملیات خود ادامه می‌دهند، اخبار گوناگون و بعضاً جالب توجهی از عرصه تحولات مرتبط با این موضوع منتشر می‌شود. از یک سو، خبر می‌رسد که رئیس‌جمهور روسیه از نیروهای ارتش این کشور خواسته سرکرده گروه تروریستی داعش را زنده دستگیر کنند. از سوی دیگر، جنبش اخوان‌المسلمین سوریه ضمن متهم کردن روس‌ها به اشغالگری، خواستار «جهاد» در مقابل آن‌ها شده است. همزمان با این تحولات، موضع‌گیری‌های بازیگران دولتی و غیردولتی خارجی مرتبط با سوریه نیز ادامه دارد.


در یکی از جدیدترین تحولات مرتبط با حضور روسیه در سوریه، پایگاه خبری «میدل ایست پانوراما» امروز اعلام کرد ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه از نیروهای نظامی این کشور خواسته ابوبکر البغدادی، خلیفه خودخوانده داعش و دیگر سرکرده‌های این گروه تروریستی را زنده دستگیر کنند. منابع آگاه روسی اعلام می‌گویند پوتین از نیروهای نظامی این کشور خواسته در جنگ علیه تروریست‌های داعش، تلاش کنند سرکرده‌های آن‌ها و در صدرشان، ابوبکر البغدادی را زنده دستگیر کنند و اگر نتوانستند این کار را انجام دهند، دستکم اجساد آن‌ها را به مسکو منتقل کنند. به گفته این منابع، هدف روسیه از این کار، نشان دادن ضعف و شکست آمریکا در نابود کردن داعش با حملات هوایی ائتلاف بین‌المللی تحت رهبری خود است که از یک سال پیش آغاز شده است. در همین حال، ایگور کوناشینکوف سخنگوی رسمی وزارت دفاع روسیه اعلام کرده نیروی هوایی این کشور اکنون به طور مستقیم مقر اصلی داعش را در شهر «رقه» سوریه هدف قرار می‌دهد.

از سوی دیگر، در ادامه موضع‌گیری‌ها درباره عملیات نظامی روسیه در سوریه، شاخه سوری جنبش اخوان‌المسلمین با انتشار بیانیه‌ای علیه روس‌ها اعلام جهاد کرد. این جنبش، ضمن یاد کردن از حضور روس‌ها با لفظ «اشغالگری»، مردم سوریه را به جهاد علیه آنچه «اشغال آشکار سوریه توسط روسیه» می‌نامد، دعوت کرده است. عمر مشوح، رئیس دفتر رسانه ‌ای اخوان‌المسلمین در گفت‌و‌گو با خبرگزاری «آناتولی» ترکیه گفت: «ما تأکید می‌‌کنیم که هم‌اکنون در برابر ورود نیروهای نظامی روسیه و حمله به افراد غیر نظامی و تجاوز آشکار روسیه قرار داریم». مشوح با اشاره به اینکه ایستادگی در برابر روسیه یک وظیفه شرعی است، حضور مسکو را به سود دولت سوریه دانست. این عضو اخوان المسلمین با هشدار نسبت به اینکه روسیه در حمله به سوریه، تجربه حمله به افغانستان و چچن را تکرار خواهد کرد، افزود: «مداخله نظامی روسیه در سوریه، یک اقدام بی‌هدف یا ماجراجویی سیاسی نیست؛ بلکه کرملین به طور رسمی با حمایت اعضای خود، آن را تصویب کرده ‌است».

اما همزمان با این تحولات، خبر می‌رسد که رئیس دفتر سیاسی جنبش حماس که خود از شاخه‌های اخوان‌المسلمین به شمار می‌رود، با ارسال نامه‌ای برای سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، از وی به سبب انتقادات یکی از اعضای ارشد این جنبش نسبت به عملیات روسیه در سوریه عذرخواهی کرده است. منابع آگاه فلسطینی اعلام می‌گویند پس از انتقاد تند یکی از اعضای دفتر سیاسی حماس از مسکو به علت حملات هوایی روسیه در سوریه، خالد مشعل، رئیس دفتر سیاسی حماس به سرعت نامه‌ای به سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، ارسال کرده است. مشعل به منظور عذرخواهی از مسکو این نامه را ارسال و در آن تأکید کرده است که سخنان عضو دفتر سیاسی حماس، بیانگر موضع این جنبش در قبال حضور روسیه در سوریه نیست. پیشتر، سامی خاطر، عضو دفتر سیاسی حماس، مداخله روسیه در سوریه را غیر قابل پذیرش توصیف کرده بود.

به این ترتیب، به نظر می‌رسد آغاز عملیات نظامی روسیه در سوریه، نه تنها دولت‌های غربی حامی مخالفان سوریه را به تجدیدنظر درباره مواضع خود در قبال آینده بشار اسد واداشته و میان آن‌ها و دولت‌های عربی حامی مخالفان فاصله انداخته، بلکه حتی تأثیر خود را بر مواضع گروه‌های فراملی فعال در سوریه نیز گذاشته است. البته می‌توان موضع‌گیری شدید اخوان‌المسلمین سوریه در مقابل مسکو را به مواضع ترکیه در قبال روسیه مرتبط دانست؛ زیرا دولت ترکیه در کنار قطر، از آغاز درگیری‌ها در سوریه حامی طیف‌های خاصی از گروه‌های مخالف اسد بوده و تلاش داشته یک دولت اخوانی نزدیک به خود را در دمشق مستقر سازد. اکنون، از آنجا که حملات روس‌ها، از همین ابتدا مواضع گروه‌های نزدیک به آنکارا و دوحه چون «احرار الشام» را هدف گرفته، دولتمردان ترکیه بیش از هر زمان دیگری نسبت به این موضوع احساس خطر می‌کنند.

اما افزون بر این موارد، باید خاطرنشان کرد که بخشی از اختلاف موضع‌گیری طرف‌های مختلف درباره عملیات روس‌ها در سوریه، به اختلاف‌نظر درباره اهداف مسکو از این عملیات بازمی‌گردد. از یک سو، برخی بر این باورند که حضور روسیه به منظور برقراری موازنه میان نیروهای دولتی سوریه و گروه‌های شورشی و تروریستی انجام گرفته و در نهایت، روس‌ها به ایجاد یک دولت محلی تحت کنترل علویان در سوریه راضی هستند. از سوی دیگر، شماری از تحلیل‌ها به این موضوع تأکید دارد که عملیات روس‌ها در مرحله بعدی، با همراهی یک نیروی زمینی متشکل از ارتش سوریه و حامیان منطقه‌ایش، از جمله حزب‌الله خواهد بود تا به طور کامل، حفظ ثبات را برای دولت دمشق به همراه داشته باشد. به این ترتیب، می‌توان انتظار داشت که طی هفته‌ها و ماه‌های آینده و با مشخص‌تر شدن دامنه اقدامات و همچنین اهداف روسیه در سوریه، موضع‌گیری دولت‌ها و گروه‌های مختلف درباره این موضوع نیز سر و شکل مشخص‌تری به خود گرفته و صف‌بندی‌ها در سوریه آشکارتر از پیش شود.